اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، بهزیستی روان‌شناختی و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دختر متوسطه دورة اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد گچساران، گچساران، ایران

2 استادیار گروه روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد واحد گچساران، گچساران، ایران

3 دانشجوی دکتری روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

10.22091/jrim.2024.10962.1085

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، بهزیستی روان‌شناختی و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دختر متوسطه دورة اول انجام شد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و در چارچوب یک مطالعة نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل صورت گرفت. جامعة آماری شامل کلیة دانش‌آموزان دختر متوسطه دورة اول شهر گچساران در سال تحصیلی 1402-1401 بود که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، 36 دانش‌آموز انتخاب و به‌طور تصادفی به دو گروه آزمایش (18 نفر) و کنترل (18 نفر) تقسیم شدند. ابزارهای اندازه‌گیری مورد استفاده در پژوهش شامل پرسش‌نامه تنظیم‌‌ شناختی هیجان (گارنفسکی و کرایج، 2006)، پرسش‌نامه بهزیستی روان‌شناختی (ریف، 1989) و پرسش‌نامه سازگاری اجتماعی (سینها و سینگ، 1993) بود. اعضای گروه آزمایش در 10 جلسه تحت آموزش مهارت‌های زندگی قرار گرفتند درحالی که گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار استنباطی تحلیل کوواریانس چندمتغیره و تک‌متغیره و نرم‌افزار آماری 22SPSS- استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش مهارت‌های زندگی باعث افزایش بهزیستی روان‌شناختی و سازگاری اجتماعی و همچنین کاهش راهبردهای منفی تنظیم شناختی هیجان در دانش‌آموزان دختر متوسطه دورة اول شد. براین‌اساس می‌توان با طراحی مداخلات مبتنی بر مهارت‌های زندگی گام‌های اساسی در توانمندسازی روان‌شناختی و هیجانی نوجوانان برداشت.

تازه های تحقیق

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، بهزیستی روان‌شناختی و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دختر متوسطه دورة اول شهر گچساران انجام شد. یافته‌ها نشان داد ‌که آموزش مهارت‌های زندگی منجر به کاهش ‌راهبردهای ‌منفی ‌تنظیم ‌شناختی‌ هیجان شد. آموزش مدیریت هیجان در دانش‌آموزان موجب می‌شود که آنان با آگاهی از هیجان‌ها، استفاده درست از هیجان‌ها، پذیرش و ابراز هیجان‌ها مخصوصاً هیجان‌های مثبت در موقعیت‌های زندگی، احساسات منفی خویش را کاهش دهند.

نتایج دیگر این پژوهش نشان داد که آموزش مهارت‌های زندگی موجب بهبود بهزیستی روان‌شناختی دانش‌آموزان شد. این توانمندی‌ها تسلط آنان را بر محیط افزایش داده و به رشد فردی آنان می‌انجامد. دیگر یافته این پژوهش مؤید آن است که ‌آموزش‌ مهارت‌های زندگی منجر‌ به ‌بهبود ‌سازگاری ‌اجتماعی شد. در تبیین این یافته باید گفت که آنچه که در سازگاری مورد توجه است تسلط فرد بر محیط و احساس کنار آمدن با خودش است.

مهارت‌های زندگی باعث ارتقای توانایی‌های روانی - اجتماعی افراد می‌شود و فرد را قادر می‌سازد که نگرش‌ها، ارزش‌ها و استعدادهای خود را در زندگی به کار گیرد و خود را برای سازگاری مناسب و مؤثر با موقعیت‌های زندگی آماده کند. غنی‌سازی محیط اجتماعی از لحاظ مهارت‌های حل مسئله اجتماعی می‌تواند موجب شکل‌گیری سازگاری اجتماعی شود. در فرآیند آموزش مهارت‌ها، دانش‌آموزان مطلع می‌شوند که بین آن‌ها و دیگران تفاوت‌هایی وجود دارد که باید پذیرفته شود و با این تفاوت‌ها و تمایزهای احتمالی در کنار هم به رابطه، دوستی و هم‌نشینی ادامه دهند.

براساس نتایج حاصل از این پژوهش، ‌آموزش ‌مهارت‌های زندگی موجب کاهش راهبردهای منفی تنظیم شناختی هیجان و افزایش بهزیستی روان‌شناختی و سازگاری اجتماعی در دانش‌آموزان دختر متوسطه دورة اول شد. در واقع آموزش مهارت‌های زندگی یکی از مهمترین برنامه‌های مداخله‌ای است که اساسی‌ترین ابعاد مورد نیاز زندگی را در بر می‌‌گیرد، به نوجوانان کمک می‌کند تا خودآگاهی بیشتری را به دست آورند و بر خود کنترل مناسب‌تری داشته باشند و افکار و احساسات ناخوشایند کمتری را تجربه کنند. همچنن با واقع‌بینی با مشکلات هیجانی خاص دورة نوجوانی روبه‌رو شوند و با به کار بستن راهکارهای مناسب آموخته شده، به حفظ و یا ارتقای سلامت روان خود کمک کنند تا وضعیت فرد منطبق با محیط شود و به مسئولیت‌های فردی و اجتماعی توجه نماید و منابع سازگاری را ارتقا دهد و از این طریق بهزیستی روان‌شناختی او افزایش یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Life Skills Training on Cognitive Emotion Regulation Strategies, Psychological Well-being and Social Adjustment among Female Junior High School Students

نویسندگان [English]

  • Asma Moradalipour 1
  • Seyedeh Mones Hossini 2
  • Khalil kakavandi 3
1 M.A. in General Psychology, Department of General Psychology, Islamic Azad University, Gachsaran Branch, Gachsaran, Iran
2 Assistance Professor, Department of General Psychology, Islamic Azad University, Gachsaran Branch, Gachsaran, Iran
3 Ph.D. Student in Psychology and Education of Exceptional Children, Department of Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The present study aimed to investigate the effect of life skills training on cognitive emotion regulation strategies, psychological well-being and social adjustment among female junior high school students. . In terms of purpose, the present research was practical and was carried out in the framework of a semi-experimental study including a pre-test-post-test design with a control group.. The research statistical population included all female junior high-school students in Gachsaran city in the academic year of 2022-2023. By cluster sampling method, 36 students were selected as study sample and randomly assigned to two equal groups of experimental and control. The research instruments included the cognitive emotion regulation questionnaire (Garnefski & Kraaij, 2006), psychological well-being scale (Ryff, 2002) and social adjustment questionnaire (Sinha & Singh, 1993). In implementing the treatment, the experimental group received instruction on the skills of life in 10 sessions while the control group received no instruction. For analysis of data, inferential statistical methods were used such as univariate and multivariate analysis of covariance (MANCOVA) and SPSS statistical software (version 22). The results indicated that training of life skills can be employed as a useful intervention method to increase in psychological well-being and social adjustment and reduction in negative strategies of cognitive emotion regulation in female junior high school students (P< 0/05). Based on the findings, it can help adolescents to improve their psychological and emotional capabilities through designing effective intervention programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • girl students
  • life skills
  • psychological well-being
  • social adjustment
  • strategies of cognitive emotion regulation
احدی، بتول؛ میرزایی، پری؛ نریمانی، محمد و ابوالقاسمی، عباس. (1388). تأثیر آموزش حل مسأله اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان کم‌رو. کودکان استثنایی (پژوهش در حیطه کودکان استثنایی)، 9(3). 202-193.
اصغری هروی، حوریه و اصل فتاحی، بهرام. (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری و کاهش تعلل‌ورزی دانش‌آموزان دختر پایه اوّل مقطع متوسطه ناحیه 2 تبریز. زن و مطالعات خانواده، 9(31). 79-57.
برک، لورا. (2014). روان‌شناسی رشد از نوجوانی تا پایان زندگی. جلد دوم. ترجمة یحیی سید محمدی. تهران: انتشارات ارسباران.
جلوانی، راضیه؛ اعتمادی، عذرا؛ جزایری، رضوان‌السادات و فاتحی‌زاده، مریم. (1396). کشف عوامل مؤثر بر تنظیم هیجان: یک مطالعه کیفی. تحقیقات علوم رفتاری، 15(3). 370-363.
جمالی‌پاقلعه، زیور؛ جمالی‌پاقلعه، سمیه؛ جدیدی‌فیقان، مهناز و نظری‌بدیع، مرضیه. (1393). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر نوجوان. دانش و پژوهش در روا‌ن‌شناسی کاربردی، 15(4). 129-121.
رجبی، فهیمه و اسلمی، الهه. (1397). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر بهزیستی روان‌شناختی و شادکامی زنان سالمند. روا‌ن‌شناسی پیری، 4(4). 312-301.
رضاپورمیرصالح، یاسر؛ فلاح، محسن و صابری، مصطفی. (1395). بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر آموزش مهارت‌های زندگی بر کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار. زن و جامعه، 7(1). 100-81.
شجاعی، ستاره؛ هةیمتی‌علمدارلو، قربان؛ فرقانی، یعقوب و میراحمدی، زهره. (1394). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در مادران کودکان با اختلال‌های طیف اتیسم. مطالعات ناتوانی، (5). 189-179.
صابر، مریم؛ طهرانی، هادی؛ شجاعی‌زاده، داوود؛ ملکی، زهرا و اسفندیارپور، رویا. (1392). بررسی وضعیت سلامت روان و میزان مواجهه با رویدادهای استرس‌زای زندگی در پرستاران شاغل در اورژانس ۱۱۵، تحقیقات نظام سلامت، 9(۳). 300-294.
علی‌مهدی، منصور؛ کاظمی، آمنه‌سادات؛ فهیمی، صمد و مجتبایی، مینا. (1392). پیش‌بینی سازگاری عاطفی، اجتماعی و تحصیلی دانش‌آموزان براساس مدل زیستی شخصیت‌گری. علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران، 23(4). 244-240.
فتی، لادن؛ موتابی، فرشته؛ محمدخانی، شهرام و کاظم‌زاده‌عطوفی، مهرداد. (1395). مجموعه مهارت‌های زندگی. تهران: میانکوشک.
میرزایی، سیدحسین و حسنی، جعفر. (1394). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی در راهبردهای نظم‌جویی شناختی هیجان نوجوانان. دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 7(2). 417-405.
نویدی، احد. (1387). تأثیر آموزش مدیریت خشم بر مهارت‌های سازگاری پسران دورة متوسطه شهر تهران. روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 14(4). 403- 394.
Ali Mahdi, M., Kazemi, A. S.,  Fahimi, S., & Mojtabaei, M. (2012). Predicting emotional, social and academic adaptation of students based on the biological model of personality. Medical Sciences Journal of Islamic Azad University - Tehran Medical Branch, 23(4), 240-244. [In Persian] 
Andami khoshk, A., Golzar, M., & Esmaeilinasab, M. (2013). Role of nine strategies of cognitive emotion regulation in the prediction of resilience. Journal of Thought & Behavior in Clinical Psychology, 7(27), 61-70.
Asghari Heravi, H., & Asl Fatahi, B. (2015). The effect of life skills training on the adaptation and reduction of procrastination of female students in the first grade of secondary school in the second district of Tabriz. Quarterly Journal of Women and Family Studies, 9(31), 57-79. [In Persian]
Aucejo, E. M., French, J., Araya, M. P. U., & Zafar, B. (2020). The impact of COVID-19 on student experiences and expectations: Evidence from a survey. Journal of public economics, 191, 104-271.
Burke, L (2014). Developmental psychology from adolescence to the end of life (2nd ed.) [Y. Seyed Mohammadi, Trans.]. Arasbaran. [In Persian]
Coleman, J. C. (2022). Relationships in adolescence. Routledge.‏
Cronin, L. D., & Allen, J. (2018). Examining the relationships among the coaching climate, life skills development and well-being in sport. International Journal of Sports Science and Coaching, 13(6), 815-827.
Curtis, J., Watkins, A., Rosenbaum, S., Teasdale, S., Kalucy, M., Samaras, K., & Ward, P. B. (2016). Evaluating an individualized lifestyle and life skills intervention to prevent antipsychotic‐induced weight gain in first‐episode psychosis. Early Intervention in Psychiatry, 10(3), 267-276.
Fata, L., Mutabi, F., Mohammadkhani, S., & Kazemzadeh Atoufi, M (2015). A set of life skills. Miankoushk Publications. [In Persian]
Foster, B. J., & Chow, G. M. (2020). The effects of psychological skills and mindfulness on well-being of student-athletes: A path analysis. Performance Enhancement and Health, 8(2-3), 100-180.
Friedman, E. M., Ruini, C., Foy, C. R., Jaros, L., Love, G., & Ryff, C. D. (2019). Lighten UP! A community-based group intervention to promote eudaimonic well-being in older adults: A multi-site replication with 6month follow-up. Clinical Gerontologist, 42(4), 387-397.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Relationships between cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms: A comparative study of five specific samples. Personality and individual differences, 40(8), 1659-1669.
Gimenez-Serrano, S., Garcia, F., & Garcia, O. F. (2022). Parenting styles and its relations with personal and social adjustment beyond adolescence: Is the current evidence enough? European Journal of Developmental Psychology, 19(5), 749-769.‏
Hashemi Nosrat Abad, T., Babapur Kheyroddin, J., & Bahadori Khosroshahi, J. (2012). Role of psychological capital in psychological well-being by considering the moderating effects of social capital. Journal of Social Psychology Research, 1(4), 123-44.
Herd, T., King-Casas, B., & Kim-Spoon, J. (2020). Developmental changes in emotion regulation during adolescence: Associations with socioeconomic risk and family emotional context. Journal of Youth and Adolescence, 49(7), 1545-1557.‏
Howard, M. C., & Gutworth, M. B. (2020). A meta-analysis of virtual reality training programs for social skill development. Computers & Education, 144, 103707.‏
Jalwani, R.,  Etamadi, S., Jazayeri, R. S., & Fatehizadeh, M. (2016). Discovering factors influencing emotion regulation: A qualitative study. Journal of Research in Behavioral Sciences, 15(3), 363-370. [In Persian]
Jamali Paghale, Z., Jamali Paghale, S., Jadidi Fiqan, M., & Nazari Badie, M. (2013). The effect of life skills training on social adjustment and academic performance of adolescent female students. Journal of Knowledge and Research in Applied Psychology, 15(4), 121-129. [In Persian]
Kaya, İ., & Deniz, M. (2020). The effects of life skills education program on problem behaviors and social skills of 4-year-old preschoolers. Ilkogretim Online, 19(2).‏
Li, W., Yang, Y., Liu, Z. H., Zhao, Y. J., Zhang, Q., Zhang, L., Cheung, T., & Xiang, Y. T. (2020). Progression of mental health services during the COVID-19 outbreak in China. International Journal of Biological Sciences, 16(10), 17-32.
Mirzaei, S. H., & Hosni, J (2014). The effectiveness of life skills training in the cognitive regulation strategies of teenagers' emotions. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences, 7(2), 405-417. [In Persian]
Navidi, A. (2007). The effect of anger management training on adaptation skills of high school boys in Tehran. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 14(4), 394-403. [In Persian].
Nottelmann, E. D., Susman, E. J., Blue, J. H., Inoff-Germain, G., Dorn, L. D., Loriaux, D. L., ... & Chrousos, G. P. (2021). Gonadal and adrenal hormone correlates of adjustment in early adolescence. In Biological-psychosocial interactions in early adolescence (pp. 303-323). Routledge.‏
Rajabi, F., & Aslemi, E (2017). The effectiveness of life skills training on the psychological well-being and happiness of elderly women. Aging Psychology, 4(4), 301-312. [In Persian]
Rezapour Mirsaleh, Y., Fallah, M., & Saberi, M. (2015). Investigating the effectiveness of the intervention based on life skills training on the quality of life of women heads of households. Quarterly Journal of Woman and Society , 7(1), 81-100. [In Persian]
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52(1), 141-166.
Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069.‏
Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology69(4), 719-727.
Saber, M., Tehrani, H., Shojaeizadeh, D., Maleki, Z., & Esfandiarpour, R. (2012). Examining the state of mental health and the level of exposure to stressful life events in nurses working in emergency 115. Journal of Health System Research, 9(3), 294-300. [In Persian]
Schweizer, S., Gotlib, I. H., & Blakemore, S. J. (2020). The role of affective control in emotion regulation during adolescence. Emotion, 20(1), 80.‏
Shahverdi, A., Saedi, S., & Razani, M. (2020). The Effectiveness of Life Skills Training on Anxiety Sensitivity, Psychological Empowerment, and Soldiers’ Anger.‏ Community Health,7(2). 156-165.
Shojaei, S., Hemmati Alamdarlu, Q., Qarqani, Y., & Mir Ahmadi, Z. (2014). The effectiveness of life skills training on cognitive emotion regulation strategies in the mothers of children with autism spectrum disorders. Journal of Disability Studies, (5), 179-189. [In Persian]
Silvers, J. A. (2022). Adolescence as a pivotal period for emotion regulation development. Current Opinion in Psychology, 44, 258-263.‏
Sinha, A. K. P., & Singh, R. P. (1993). Manual for adjustment inventory for school students. Agra: National psychological corporation48, 281-90.
Sisk, L. M., & Gee, D. G. (2022). Stress and adolescence: Vulnerability and opportunity during a sensitive window of development. Current Opinion in Psychology, 44, 286-292.‏
Tiwari, P., Naik, P. R., Nirgude, A. S., & Datta, A. (2020). Effectiveness of life skills health education program: A quasi-experimental study among school students of South India. Journal of education and health promotion, 9(1), 336.
Wollesen, L., & Richardson, B. (2024). Life skills progression: An outcome and intervention planning instrument for use with families at risk. Paul Brookes Publishing.‏
World Health Organization. (1994). Life skills education for children and adolescents in schools. Pt. 1, Introduction to life skills for psychosocial competence. Pt. 2, Guidelines to facilitate the development and implementation of life skills programmes (No. WHO/MNH/PSF/93.7 A. Rev. 2). World Health Organization.