اصول کاربستی تدریس کارآمد در حوزه تربیت دینی (رویکردی نو و پیشنهادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه تهران

چکیده

تربیت دینی برخلاف تصور بسیاری از صاحبنظران، نوعی تربیت با ابعاد گوناگون، پیچیده، ظریف و دارای نکات بسیار شگرفی است. حوزه علوم دین با وقوف بر این نقش حساس خود و با اطلاع از برنامه‌های جدید آموزش باید به صورتی عمل کند که هماهنگی دقیقی بین فعالیت‌های درسی و تربیت دینی و معنایی فراگیران در الگوهای آموزش برقرار شود. در این مقاله تلاش شده است با عنایت به گستره تربیت دینی و محورهای گوناگون آن به دوازده اصل و چهار زمینه اساسی در تربیت دینی پرداخته شود و درخصوص هرکدام از این اصول و زمینه‌ها با روش تحلیل استناد و مدارک قرآنی و روایی و تجارب آموزشی و ظرایف محتوایی هر اصل و زمینه، به نکات عمده هر کدام در فرایند تربیت افراد پرداخته شود. همچنین این مقاله در صدد طرح کاوشی در اصول و زمینه‌هایی نسبتاً مغفول در تربیت دینی است.

تازه های تحقیق

می‌توان امیدوار بود که با عنایت به اصول پیشنهادی دوازده‌گانه و چهار زمینه ارائه شده بتوانیم به سمت و سوی تربیت دینی پایا و پویا حرکت کنیم. خصوصاً که در عصر بارش فتنه و اسارت انسان در عصر تغییر و نسل دو فضایی واقعیت و مجاز هستیم. همانطور که اشاره شد اهمیت توجه و عنایت به تربیت دینی و مذهبی در مقاطع مختلف و مراحل تحصیلی بر هیچ کس پوشیده نیست‌؛ این مهم بخصوص در نظام آموزش جاری آن هم قبل از هر چیز بدان سبب است که فراگیران سفیران آینده در جامعه‌ دینی‌اند و بیشترین تأثیرات خود را از دو نهاد دین و آموزش می‌‌گیرند.

از موارد بسیار مهم و قابل تأمل در تربیت دینی‌، چگونه گفتن است؛ زیرا نوجوانان و جوانان که شخصت اجتماعی آنان در حال شکل‌گیری است‌، احتیاج فراوانی به همکاری و همدلی و لطافت کلامی و بیان مهرآمیز دارند و تجارب کافی در تحولات زندگی ندارند و انتظار دارند که با احترام از جانب افراد بزرگتر و بالاخص مشاوران و مربیان دینی مواجه شوند‌؛ لذا در چگونه گفتن باید همواره کوشید و بذر امید را در دلها کاشت تا علایقشان رشد کند؛ زیرا در این دوران احساسات و عواطف تا حدود زیادی بر جان و دل نوجوانان حاکم است و باید به گونه‌ای مورد خطاب قرار گیرند که برانگیزاننده باشد و نه صرفاً همراه با عتاب و به صورت خشک و خشن. از این رو بایستی در تربیت دینی به گونه‌ای تغذیه شوند که شادی‌های گمشده را در دین جستجو نمایند. هم چنین بحث الگودهی در این مقاله حائز اهمیت فراوان است. در تربیت دینی به جای این که الگوها را فقط بت ذهنی و مبهم و دست نیافتنی جلوه‌گر نماییم، آنها را باید تعریف کنیم و معنا ببخشیم و سپس به معرفی آنها بپردازیم. در تربیت دینی الگوها می‌توانند متنوع و به تناسب زمان و مکان و مخاطب مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The principles of effective teaching in the field of religious education A new approach and suggestions

نویسنده [English]

  • Hosein Khanifar
Professor, Member of the Board of University of Tehran
چکیده [English]

Contrary to the opinion of many experts, religious education is a nuanced, subtle multi-dimensional education with many wonderful points. Considering its sensitive role and being aware of the new education programs, the field of religious knowledge should act in such a way that a precise coordination between the curricular activities and the religious and meaningful education of the learners is established. The present article attempts to address the depth and expansiveness of religious teaching by identifying 12 principles and 4 basic areas in it. With regard to each of these principles and fields‌, and based on the method of analysis of Qur’an and hadith, educational experiences‌, and the content of each principle and field‌, the main points of each in the process of teaching people are addressed. In addition‌, this article aims to explore virtually neglected principles and fields in religious education

کلیدواژه‌ها [English]

  • Applying Principles of Education
  • Religious Education
  • Efficient Teaching
  • Stages of Education
  • Evidence of Educational Authenticity
قرآن کریم
نهج البلاغه.
نهج الفصاحه.
اصول کافی (1384)، ترجمۀ صادق حسن‌زاده، جلد 4، تهران: قائم آل محمد.
بحار الانوار (بی‌تا) محمدباقر مجلسی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
پستمن‌، نیل (1400) زندگی در عیش، مردن در خوشی. ترجمه صادق طباطبایی‌، تهران: سروش‌.
حر عاملی، محمد بن حسن و میرزا حسین نوری، (1384)، وسائل الشیعه، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خنیفر‌، حسین‌ (1380). «درآمدی بر اصول پیشگیری از آسیب‌مندی تربیت دینی»، تربیت اسلامی، ش6: 187-208.
شرفی‌، محمدرضا‌،(1376) دنیای نوجوان (کندوکاوی در بازشناسی روحیات 13 الی 18 ساله‌ها)‌، تهران: تربیت‌.
قرائتی‌، محسن‌،(1378) قرآن و تبلیغ؛ تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن‌.
محسنی‌، نیکچهره و دادستان‌، پریرخ (1371) روانشناسی رشد. تهران: چاپ و نشر بنیاد‌.