نقش گروه‌های آموزشی در رشد حرفه‌‌ای معلمان مقطع ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

2 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

3 مربی، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران

4 دانشجوی دکترا، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک

10.22091/jrim.2023.9125.1018

چکیده

یکی از ماموریت‌‌های گروه‌‌های آموزشی، ارتقای دانش، مهارت و عملکرد حرفه‌‌ای معلمان است. معلمان بایستی علاوه بر تخصص موضوعی، الزاما مهارت حرفه‌‌ای و عملی را نیز دارا باشند. مهارت حرفه‌‌ای پیوند روش آموزش با دانش موضوعی در بافت و شرایط یادگیری دانش‌‌آموزان است. بدین دلیل گروه‌‌های آموزشی با تمرکز بر این بعد از شایستگی معلم می‌‌توانند نقشی ویژه در تحقق شایستگی عملی تربیتی معلمان و ارتقای دانش حرفه‌‌ای آنان ایفا کنند. روش تحقیق این مقاله به صورت مروری و با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای انجام گرفت. این مقاله با استفاده از شیوۀ توصیفی- تحلیلی و مطالعه اسناد و مدارک به معرفی گروه‌‌های آموزشی، اهداف و تبیین ابعاد عملکردی گروه‌‌های آموزشی و نقش هر یک از آنها (توسعه IT و فن‌‌آوری‌‌های نوین در قالب طرح سواد دیجیتال، نظارت و راهنمایی سرگروه‌های آموزشی بر فعالیت‌‌های آموزشی مدارس، نهادینه‌‌سازی ارزشیابی فرآیندمحور) پرداخته و درصدد است تا به مطالعۀ نحوه برگزاری مجامع و کارگاه‌‌های آموزشی، اجرای طرح درس‌‌پژوهی معلمان و پروژه‌‌های علمی دانش‌‌آموزان، نقد و تحلیل محتوای دروس در راستای ارتقای رشد حرفه‌‌ای معلمان مقطع ابتدایی بپردازد. بر اساس یافته‌های حاصل از تحلیل منابع مختلف پیشنهاد می‎شود در زمینه اجرای اثربخش رویکرد نوین ارزشیابی، برگزاری دوره‌های ضمن خدمت با بهره‌‌گیری از مدرسان مجرب و به صورت کارگاهی مورد توجه ویژه قرار گیرد.

تازه های تحقیق

در ساختار تشکیلاتی نظام متمرکز آموزش و پرورش ایران، گروه‌های آموزشی به عنوان اعضای جامعۀ معلمان، با داشتن جایگاهی رسمی و به عنوان یک تشکل تخصصی برخاسته از جامعۀ معلمان، در برآوردن بخشی از نیازها و انتظارات جامعۀ آموزشی می‌کوشند. این مجموعه وظیفه دارند بنیان‌های علمی، ابزاری و تکنولوژیکی سیستم‌های آموزشی را بررسی، کنترل و ارزشیابی نمایند و با طراحی، سازمان دهی، برنامه‌‌ریزی و اعمال اصل هدایت و رهبری آموزشی به حمایت از معلمان، که از ارکان اصلی آموزش و پرورش هستند بپردازند و آنان را در تحقق اهداف و رسیدن به صلاحیت‌های حرفه‌ای یاری رسانند. در صورتی که آن‌ها بتوانند این وظایف را به‌خوبی به اجرا درآورند، علاوه بر بهبود کمیت‌ها می‌‌توانند به رشد و توسعۀ کیفیت‌های آموزشی کمک شایانی نمایند. باتوجه به هدف پژوهش که نقش ابعاد عملکردی گروه‌های آموزشی بر توانمند‌‌سازی حرفه‌ای معلمان است برای دستیابی به جدیدترین فن‌آوری آموزشی و اشاعۀ آن، نیازمند افراد تیزهوش، خلاق و صاحبان اندیشۀ نو و تفکر واگرا جهت هدایت فعالیت‌های گروه‌های آموزشی هستیم.

از آنجا ﮐﻪ ﻣﻬﺎرت ﻣﻌﻠﻤﺎن در اﺟﺮای درﺳﺖ ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ دارد، ﻻزم اﺳﺖ دوره‌‌ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻃﺮاﺣﯽ و اﺟﺮا ﺷﻮد. ذﮐﺮ این ﻧﮑﺘﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﻧﮕﺮش ﻋﻤﯿﻖ و ﻣﺜﺒﺖ، از روش‌ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﮐﺎرﮔﺎﻫﯽ و ﻓﻌﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد. ﻋﻤﺪﺗﺎ روش ﻫﺎی آﻣﻮزش ﺿﻤﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ روش‌ﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ اداره ﻣﯽ‌ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﮐﺎراﯾﯽ و اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ آﻧﻬﺎ در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺎ اﮔﺮﮐﺎرﮔﺎهﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻢ و ﺑﺎ ﻣﺪرﺳﺎن ﻣﺠﺮب ﺑﺮﮔﺰارﺷﻮد، به اﺣﺘﻤﺎل زیاد ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻋﻤﯿﻖ در داﻧﺶ، ﻧﮕﺮش و ﻣﻬﺎرت‌ﻫﺎی ﻣﻌﻠﻤﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ‌ﺷﻮد. هرکدام از ابزارهای ارزشیابی کارکردهای خاص خودش را دارد، پس معلم توانا بایستی با شناخت دقیق اهداف آموزشی و شناخت دقیق ابزارها و نحوۀ کاربست هرکدام از ابزارها آشنا باشد.

اهمیت کتاب‌های درسی در نظام‌های آموزشی متمرکز مانند ایران که تقریباً تمام عوامل آموزشی بر اساس محتوای آن تعیین و اجرا می‌شود بیش از سایر انواع نظام‌های آموزشی است و به خاطر همین اهمیت بیش از اندازه است که صرف وقت نیروهای متخصص در ارزشیابی و تحلیل کتاب‌های درسی می‌تواند راه‌گشای حل بسیاری از مشکلات جاری آموزش و همچنین در راستای توانمندی و مهارت‌های حرفه‌ای معلمان باشد. اعضای گروه‌های آموزشی کسانی هستند که از آنان به عنوان تولیدکنندگان فکر واندیشه و برنامه‌ریزان آموزشی در تحلیل محتوای کتب درسی یاد شده است. پس لازم است به تخصص و آفریینش علمی دست پیدا کنند تا بتوانند در جلسات کارگاهی و نشست‌های تخصصی موثر واقع شوند. براین اساس پیشنهاد می‌‌شود عواملی که می‌توانند میزان تأثیرگذاری گروه‌های آموزشی برعملکرد آموزشی معلمان را تا حدود زیادی تحت تأثیر قرار دهند مانند هدفگذاری صحیح برای معلمان هم پایه، گزینش صحیح و هدفمند اعضاء و سرگروههای آموزشی، تهیه امکانات و تسهیلات لازم برای فعالیت گروه‌ها، افزایش مسؤولیت‌ها، وظایف و اختیارات گروه‌های آموزشی، مورد توجه بیشتری قرار گیرند. همچنین پیشنهاد می‌شود گروههای آموزشی با مراکز تحقیقات،‌ ستاد تجهیزات، برنامه‌‌ریزی و آموزش ضمن خدمت در سطوح مختلف آموزش و پرورش، ارتباط مستمر و نزدیک داشته باشند تا تأثیر فعالیت آن‌ها در افزایش کیفیت آموزشی و پرورشی و درنهایت صلاحیت حرفه‌‌ای معلمان بیشتر شود. در این زمینه پیشنهاد می‌شود که گروه‌های آموزشی، ابتدا نگرش مدیران و معاونان را به عنوان رهبران آموزشی مدرسه تغییر دهند تا بتوانند در جهت توانمند‌‌سازی فعالیت‌های گروهی، متناسب با نیاز همکاران برنامه‌‌ریزی کنند و روحیۀ همکاری و مشارکت را در باب فرهنگ درس‌‌پژوهی توسعه دهند. همچنین زمینۀ فعالیت و کشف ایده‌های جدید توسط خود معلم و پیشرفت دانش در تدریس جدید را فراهم نمایند تا موفق‌تر از گذشته عمل کنند و به مثابه یک پژوهشگر اعتقاد پیدا کنند که رویش، رشد و بالندگی محصول تحقیق و پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


آیین‌نامه گروه‌های آموزشی و تربیتی، (1401) مجموعه قوانین و مقررات کاربردی اداری و استخدامی
اداره کل آموزش و پرورش استان کردستان. (1401). نمایه عملی گروه‌های آموزشی ابتدایی.
اخوان، مهناز و مهدیه، دوست محمدی. (1389)، بررسی نقش کلاس‌های تولید محتوای الکترونیکی برگزار شده در شیوۀ تدریس معلمان مشمول طرح شهرستان چایپاره، ص6-5.
امیریان، طاهر. (1390). چالش‌های یادگیری حرفه‌ای معلمان ریاضی تازه کاردوره متوسطه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش ریاضی، داشگاه شهید باهنرکرمان.
بخشی, حامد (۱۳۹۳)، نقش فناوری‌های نوین در آموزش و پرورش، اولین کنگره سراسری فناوریهای نوین ایران با هدف دستیابی به توسعه پایدار، تهران، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، موسسه آموزش عالی مهر
اروند.
بهرنگی، محمد رضا؛ پیری، موسی (1384)، بررسی عملکرد گروه‌های آموزشی دوره ابتدایی و شیوه‌های بهینه‌‌سازی فعالیت‌های آنان از دیدگاه آموزگاران و کارشناسان در استان آذربایجان غربی، نوشته شده در وبلاگ بشیری (1125)، تاریخ 8 دی ماه 1384.
جیمز، نولان. لیندا،‌ای هوور. (1390). نظارت آموزشی و ارزشیابی عملکرد معلم: نظریه و عمل. مترجم: بیژن عبدالهی. چاپ دوم. تهران: آثار معاصر.
درخشان، مسعود؛ خالداری، جمال (1395)، گزارش چالش‌ها و موانع اجرایی ارزشیابی کیفی توصیفی. گزارش شورای راهبری ارزشیابی کیفی توصیفی اداره کل آموزش و پرورش استان کردستان.
ﺳﺮﮐﺎر آراﻧﯽ، ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ. (1387)، درس‌‌پژوهی ﻫﺴﺘﻪ ﺗﺤﻮل درآموزش و پرورش (قسمت دوم)، ﻣﺠﻠﻪ رﺷﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺪرﺳﻪ. دوره ﺷﺸﻢ، فروردین، ﺷﻤﺎره ﻫﻔﺘﻢ، صص 11 - 10.
سرکارآرانی، محمدرضا (1392، 6 اردیبهشت)، درس‌‌پژوهی الگویی برای توانمند‌‌سازی معلمان، همشهری آنلاین.
سلیمی، محمدرضا و شرفی، روح انگیز، (1394). نقش گروه‌های آموزشی در ارتقای کیفیت فعالیت‌های آموزشی مدارس. اولین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی و علوم تربیتی، شیراز.
https://civilica.com/doc/460419
سیف اله‌پور، لیلا (1391)، ﺑﺮرﺳﯽ ﺻﻼﺣﯿﺖ‎ﻫﺎی ﺣﺮﻓﻪ‎ای ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز آﻣﻮزﮔﺎران دراﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ، ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ، چاپ نشده، داﻧﺸﮕﺎه اﻟﺰﻫﺮا.
شریفی، اصغر، محمدداوودی، امیرحسین، اسلامیه فاطمه (1391)، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، شماره چهارم، تابستان. 1391 نشریه: فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی.
صدیقه شمشیری، محمد بهروزی(1393). ارزیابی عملکرد گروههای آموزشی با استفاده از شاخصهای ((EPLCs بمنظور ارائه چارچوب ادراکی مناسب، همایش بین‌المللی مدیریت.
قره‌داغی، بهمن (1396)، بازخوردپایانی: راهنمای معلم در تکمیل گزارش پیشرفت تحصیلی- تربیتی(کارنامه) دوره ابتدایی. تهران: زنده‌اندیشان.
کیت.ا.اچسون، مردمیت دامین گال. (1376). نظارت و راهنمایی تعلیماتی. مترجم: محمد رضا بهرنگی. تهران: نشر کمال تربیت.
نیک نفس، سعید و علی‌آبادی خدیجه. (1392)، نقش تحلیل محتوا در فرآیند آموزش و طراحی کتاب‌های درسی، مجله جهانی رسانه- نسخه فارسی، دوره 8، شماره2،شماره پیاپی16، صص 150- 124.
یارمحمدیان، محمد حسین (1386). اصول برنامه‌‌ریزی درسی. تهران: یادواره کتاب، نوبت هجدهم.
یعقوب‌نژاد، ناصر؛ بهرنگی، محمد رضا و زین‌آبادی، حسن رضا. (1394). معلمان تازه کار از والدین چه انتظاراتی دارند؟ یافته‌های یک پژوهش کیفی-کمّی در مدارس ابتدایی تهران. مجلۀ علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. سال 22، دوره ششم، شماره 2. 5-20.