اثربخشی ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر انزوای اجتماعی و تنظیم هیجان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ویژه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ایران

3 دانشجوی دکتری روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، ایران

10.22091/jrim.2025.10946.1083

چکیده

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر انزوای اجتماعی و تنظیم هیجان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ویژه بود. جامعۀ آماری در این پژوهش شامل کلیۀ دانش‌آموزان پسر مقطع ابتدایی با اختلال یادگیری ویژه مراجعه‌کننده به مراکز اختلالات یادگیری در منطقه 5 شهر تهران در سال تحصیلی 1403 - 1402 بود که به روش نمونه گیری تصادفی، یک مرکز (مرکز اختلال یادگیری کیان بهنود) انتخاب و 30 نفر از دانش‌آموزان مراجعه‌کننده به این مرکز به عنوان نمونه انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی 15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل جاگماری شدند. گروه آزمایش تحت آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور در 10 جلسه (هفته ای دو جلسه یک ساعته) قرار گرفت و به گروه کنترل آموزشی داده نشد. ابزارهای این پژوهش شامل، پرسش‌نامه انزوای اجتماعی راسل، پیلوا وکورتونا (1980) و پرسش‌نامه تنظیم هیجان کودکان و نوجوانان گراس و جان (2004) بود. داده‌های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و نرم افزار 27 - SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. یافته­ها نشان داد ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان، بر انزوای اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری تأثیر دارد و میزان تأثیر 39/0 بود. همچنین ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان بر تنظیم هیجان تأثیر گذار بود و میزان تأثیر 17/0 بود. با توجه به اثربخشی ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان، این پژوهش می­تواند مورد توجه روان‌شناسان، معلمان و مشاوران قرار گیرد.

تازه های تحقیق

هدف از انجام پژوهش حاضر اثربخشی ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان بر انزوای اجتماعی و تنظیم هیجان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ویژه بود. نتایج نشان داد که ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان بر انزوای اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ویژه اثربخش است. در واقع ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان موجب بهبود انزوای اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری می‌گردد. همین‌طور نتایج نشان داد که ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان بر تنظیم هیجان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ویژه اثربخش است. در واقع ذهن‌آگاهی ویژۀ کودکان موجب بهبود تنظیم هیجان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری می­گردد. آموزش‌درمانی ذهن‌آگاهی و تنظیم هیجان از جمله درمان­هایی هستند که می­توانند بر اختلالات یادگیری ویژه مؤثر باشند. از طرفی ذهن‌آگاهی، احساس بدون قضاوت و متعادلی از آگاهی است که به واضح دیدن و پذیرش هیجانات و پدیده‌های فیزیکی، همان‌طور که اتفاق می­افتد، کمک می­کند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Child-Centered Mindfulness on Social Isolation and Emotion Regulation in Children with Specific Learning Disorders

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Rashidi Ahmadabadi 1
  • Reza Zamzami 2
  • Khalil Kakavandi 3
1 Ph.D. in Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 M.A. student in General Psychology, Islamic Azad University, Saveh branch, Saveh, Iran
3 Ph.D. student of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Education & Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this research was to examine the effectiveness of child-centered mindfulness on the social isolation and emotional regulation of children with specific learning disorders. The statistical population of the study included all elementary school boys with specific learning disorders who were referred to learning disabilities centers in District 5 of Tehran during the academic year of 2023. One center (Kian Behnoud Center for Learning Disorders) was selected by random sampling, and 30 students who were referring to this center were selected as a sample. A total of 15 students were randomly assigned to the experimental group, and 15 students were allocated to the control group. The experimental group underwent child-centered mindfulness training in 10 sessions (two one-hour sessions per week), whereas the control group was not given training. The tools of this research were Russell, Peplau, and Cutrona’s Social Isolation Questionnaire (1980) and Gross and John Children's and Adolescents' Emotion Regulation Questionnaire (2004). The research data were analyzed using univariate analysis of covariance and SPSS-27 software. The findings revealed that children's mindfulness affected the social isolation of children with learning disorders, and the effect rate was 0.39. In addition, children's special mindfulness affected their emotion regulation, with an effect rate of 0.17. Considering the effectiveness of mindfulness in children, this research can be of interest to psychologists, teachers, and counselors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • child-centered mindfulness
  • social isolation
  • emotion regulation
  • specific learning disorders

مراجع

بوردیک، دبراای. (2018). راهنمای آموزش مهار­ت­های ذهن آگاهی به کودکان و نوجوانان. ترجمه غلام‌رضا منشئی، مسلم اصلی‌آزاد، لاله حسینی و پریناز طیبی (1396). اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، خوراسگان.
حداد، سپیده؛ خلعتبری، جواد؛ زربخش بحری، محمدرضا. (1402). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تنظیم هیجان و نشانگان تیپ شخصیتی نوع D در بیماران قلبی دارای ICD.  مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان، 4 (4): 38-24.
حق رنجبر، فرخ؛ کاکاوند، علیرضا؛ دانش، عصمت. (1390). مقایسه خودکارآمدی، اختلال هیجانی و احساس تنهایی در دانش آموزان دچار ناتوانی یادگیری و عادی. روان شناسی کاربردی، 5 (4): 58-42.
علی پور، فرشید؛ نجاتی، وحید؛ دهرویه، شهربانو؛ مرادعلیان، فاطمه؛ بداقی، الهه. (1399). تنظیم شناختی هیجان و مشکلات رفتاری در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری خاص (ریاضی, خواندن و نوشتن). کودکان استثنایی (پژوهش در حیطه کودکان استثنایی). 20(1)، 87-98.
لطفی، مژگان؛ بهرامپوری، لیلا؛ امینی، مهدی؛ فاطمی تبار، ریحانه؛  بیرشک، بهروز؛ انتظاری، محمد؛ شیاسی، یاسمن. (1398). انطباق پرسشنامه تنظیم هیجان برای کودکان و نوجوانان (ERQ-CA) به زبان فارسی. دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه دانشگاه)، 29(175 )، 117-128.
محمدی کلاته سالاری، مریم ؛ ناعمی، علی محمد. (1397). تاثیر آموزش تلفیقی رویکردهای ذهن آگاهی و روان شناسی مثبت گرا بر نخشوار فکری انزوای اجتماعی و آستیگما، در مادران کودکان ناشنوا و کم شنوای شهر سبزوار، چهارمین کنفرانس سراسری دانش و فناوری علوم تربیتی مطالعات اجتماعی و روانشناسی ایران، تهران.
مهربان، رقیه؛ حسینی نسب، سیدداود؛ علیوندی وفا، مرضیه. (1401). بررسی پرخاشگری، نشخوار ذهنی، و خودکنترلی تحت تاثیر آموزش تنظیم هیجان و آموزش ذهن آگاهی در دانش آموزان با عملکرد تحصیلی پایین. مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان، 3 (3): 13-1.
نصیرنژاد ملک شا، مهدی؛ ولی زاده، نسیم. (1400). مقایسه اثربخشی درمان ذهن آگاهی و فراشناخت در بهبود اضطراب، استرس، افسردگی و تنظیم هیجان زنان باردار: مرور سیستماتیک بر تحقیقات انجام شده در ایران. پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش. ،4 (43)، 192-187.
Alnaim, F. A. (2016). History of Learning Disabilities: Reflection on the development of the Concept and Assessment. Global Journal of Human-Social Science: A Arts & Humanities–Psychology, 16(3), 33-36.‏  https://doi.org/2249-460x & Print ISSN: 0975-587X
Balıkcı, O. S., & Melekoglu, M. A. (2020). Early signs of specific learning disabilities in early childhood. International Journal of Early Childhood Special Education, 12(1), 84-95.‏ https://doi.org/10.20489/intjecse.722383
Burdick, D. (2018). A Guide to Teaching Mindfulness Skills to Children and Adolescents (G. Monshayi, M. Asli Azad, L. Hosseini, & P. Tayebi, Trans.). Islamic Azad University of Isfahan, Khorasgan.[In Persian]
Haddad, S., Khalatbari, J., Zarbakhsh, Bahri, M. (2023). The Effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy on Emotional Regulation and Type D Personality Symptoms in Cardiac Patients with ICD. Journal of Adolescent and Young Adult Psychology, 4(4): 38-24. [In Persian]
Haghranjbar, F., Kakavand, A., & Danesh, E. (2011). A Comparison of Self-Efficacy, Emotional Disturbance, and Feelings of Loneliness in Students with Learning Disabilities and Regular Students. Applied Psychology, 5(4): 58-42. [In Persian]
Ali Pour, F., Nejati, V., Dehrouyeh, S., Moradalian, F., & Bodaqi, E. (2020). Cognitive Emotion Regulation and Behavioral Problems in Children with Specific Learning Disorders (Mathematics, Reading, and Writing). Exceptional Children (Research in the Field of Exceptional Children), 20(1), 87-98. [In Persian]
Lotfi, M., Bahrampouri, L., Amini, M., Fatemitatabar, R., Birashk, B., Entezari, M., Shiasi, Y. (2019). Adaptation of the Emotion Regulation Questionnaire for Children and Adolescents (ERQ-CA) into Persian. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences, 29(175), 117-128. [In Persian]
Mohammadi Kalateh Salari, M., & Naemi, A. M. (2018). The Impact of Integrative Training Approaches of Mindfulness and Positive Psychology on Rumination, Social Isolation, and Stigma in Mothers of Deaf and Hard of Hearing Children in Sabzevar. Fourth National Conference on Knowledge and Technology in Educational Sciences, Social Studies, and Psychology of Iran, Tehran.[In Persian]
Mehraban, R., Hosseini Nasab, S. D., Alivandi Vafa, M. (2022). Examining aggression, rumination, and self-control under the influence of emotion regulation training and mindfulness training in students with low academic performance. Journal of Adolescent and Young Adult Psychology, 3 (3): 1-13. [In Persian]
Greenberg, J., Romero, V. L., Elkin-Frankston, S., Bezdek, M. A., Schumacher, E. H., & Lazar, S. W. (2019). Reduced interference in working memory following mindfulness training is associated with increases in hippocampal volume. Brain imaging and behavior, 13, 366-376.‏ https://doi.org/10.1007/s11682-018-9858-4
Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: implications for affect, relationships, and well-being. Journal of personality and social psychology, 85(2), 348.‏ https://doi.org/10.1037/0022-3514.85.2.348
Heinrich, L. M., & Gullone, E. (2006). The clinical significance of loneliness: A literature review. Clinical psychology review, 26(6), 695-718.‏ https://doi.org/10.1016/j.cpr.2006.04.002
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future.‏ https://doi.org/10.1093/clipsy.bpg016
Keng, S. L., Smoski, M. J., & Robins, C. J. (2011). Effects of mindfulness on psychological health: A review of empirical studies. Clinical psychology review, 31(6), 1041-1056.‏ https://doi.org/10.1016/j.cpr.2011.04.006
McCarney, R. W., Schulz, J., & Grey, A. R. (2012). Effectiveness of mindfulness-based therapies in reducing symptoms of depression: A meta-analysis. European Journal of Psychotherapy & Counselling, 14(3), 279-299.‏ https://doi.org/10.1080/13642537.2012.713186
McKay, T., & Walker, B. R. (2021). Mindfulness, self-compassion and wellbeing. Personality and Individual Differences, 168, 110412.‏ https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110412
Metsala, J. L., Galway, T. M., Ishaik, G., & Barton, V. E. (2017). Emotion knowledge, emotion regulation, and psychosocial adjustment in children with nonverbal learning disabilities. Child neuropsychology, 23(5), 609-629.‏ https://doi.org/10.1080/09297049.2016.1205012
Muktamath, V. U., Hegde, P., & Chand, S. (2022). Types of specific learning disability. Learning Disabilities-Neurobiology, Assessment, Clinical Features and Treatments.‏ doi. 10.5772/intechopen.100809
Myers, R. E., Medvedev, O. N., Oh, J., Shogren, K. A., Lancioni, G. E., & Singh, N. N. (2023). A randomized controlled trial of a telehealth family-delivered mindfulness-based health wellness (MBHW) program for self-management of weight by adolescents with intellectual and developmental disabilities. Mindfulness, 14(3), 524-537.‏ https://doi.org/10.1007/s12671-023-02085-9
Nasirnezhad Maleksha, M., & Valizadeh, N. (2021). Comparison of the Effectiveness of Mindfulness Therapy and Metacognition in Improving Anxiety, Stress, Depression, and Emotion Regulation among Pregnant Women: A Systematic Review of Research Conducted in Iran. New Advances in Psychology, Educational Sciences, and Training, 4(43), 192-187. [In Persian]
Neff, K. D., & Germer, C. K. (2013). A pilot study and randomized controlled trial of the mindful self‐compassion program. Journal of clinical psychology, 69(1), 28-44.‏ https://doi.org/10.1002/jclp.21923
Radhika, C., & Priya, N. (2022). Prediction of Learning Disability of the Children Using Adaptive Effective Feature Engineering Techniques. Journal of Positive School Psychology, 2768-2783.‏ https://doi.org/10.1002/9781118445112.stat00365.pub2
Russell, D., Peplau, L. A., & Cutrona, C. E. (1980). The revised UCLA Loneliness Scale: concurrent and discriminant validity evidence. Journal of personality and social psychology, 39(3), 472.‏ https://doi.org/10.1037/0022-3514.39.3.472
Siegel, R. D. (2010). The mindfulness solution: Everyday practices for everyday problems. Guilford Press.‏
Stefanaki, C., Bacopoulou, F., Livadas, S., Kandaraki, A., Karachalios, A., Chrousos, G. P., & Diamanti-Kandarakis, E. (2015). Impact of a mindfulness stress management program on stress, anxiety, depression and quality of life in women with polycystic ovary syndrome: a randomized controlled trial. Stress, 18(1), 57-66.‏ https://doi.org/10.3109/10253890.2014.974030
Stjernswärd, S., & Hansson, L. (2018). Effectiveness and usability of a web-based mindfulness intervention for caregivers of people with mental or somatic illness. A randomized controlled trial. Internet interventions, 12, 46.‏ doi: 10.1016/j.invent.2018.03.004
Voci, A., Veneziani, C. A., & Fuochi, G. (2019). Relating mindfulness, heartfulness, and psychological well-being: The role of self-compassion and gratitude. Mindfulness, 10(2), 339-351.‏ https://doi.org/10.1007/s12671-018-0978-0
Zhang, J. X., Liu, X. H., Xie, X. H., Zhao, D., Shan, M. S., Zhang, X. L., ... & Cui, H. (2015). Mindfulness-based stress reduction for chronic insomnia in adults older than 75 years: a randomized, controlled, single-blind clinical trial. Explore, 11(3), 180-185.‏ https://doi.org/10.1016/j.explore.2015.02.005.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 16 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 16 بهمن 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار