اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی بر بهبود حل مسئله و باورهای ضمنی هوش دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی، گروه علوم تربیتی وتکنولوژی آموزشی، دانشگاه بین المللی چابهار، چابهار، ایران.

2 استادیار،گروه علوم تربیتی و تکنولوژی آموزشی،دانشگاه بین المللی چابهار، چابهار، ایران

3 استادیار گروه علوم تربیتی و تکنولوژی آموزشی، دانشگاه بین المللی چابهار، چابهار، ایران.

4 استادیارگروه علوم تربیتی و روانشناسی،دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22091/jrim.2025.11539.1118

چکیده

استفاده از شیوه‌های مناسب در جهت بهبود مهارت‌های شناختی دانش‌آموزان اهمیت فراوانی دارد؛ بر این اساس هدف این پژوهش بررسی اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی بر بهبود حل مسئله و باورهای ضمنی هوش دانش‌آموزان بود. پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس‌آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را تمامی دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی شهرستان چابهار در سال تحصیلی 1402-1403 تشکیل داد که از بین آن ها تعداد 30 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) جای‌دهی شدند. پس از انجام پیش‌آزمون، روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی طی 8 جلسه 60 دقیقه‌ای (یک بار در هفته) برای گروه آزمایش اجرا شد. همه شرکت کنندکان قبل و پس از آموزش براساس مقیاس نظریه های ضمنی هوش عبدالفتاح و ییتس (2010) و مقیاس مهارت‌های حل مسئله هپنر و پترسن (1982) مورد ارزیابی قرار گرفتند.  نتایج تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون در همه مؤلفه‌های حل مسئله و باورهای ضمنی وجود داشت (05/0p<) و آزمودنی‌های گروه آزمایش در مرحله پس‌آزمون از نظریه‌های افزایشی هوش، کنترل شخصی، اعتماد به حل مسائل و سبک گرایش بیشتر و از نظریه‌های ذاتی هوش کمتری در مقایسه با گروه کنترل برخوردار شدند. براساس نتایج پژوهش حاضر، روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی تاثیر مثبتی بر باورهای ضمنی هوش و حل مسئله دانش‌آموزان دانش‌آموزان دارد و می‌توان از این شیوه تدریس برای بهبود مقاصد تحصیلی استفاده کرد.

تازه های تحقیق

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی بر بهبود حل مسئله و باورهای ضمنی هوش دانش‌آموزان بود. اولین یافته پژوهش نشان داد که روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی منجر به بهبود حل مسئله شرکت‌کنندگان شده است. همچنین، استفادۀ از نقشۀ مفهومی می‌تواند به معلمان کمک کند که یک ترتیب بهتر از توالی موضوعات را طراحی کنند تا دانش‌آموزان رابطه بین موضوعات را ببینند این امر به درک بهتر موضوع کمک می‌کند. در نتیجه دانش‌آموزان در حل مسائل بهتر از سایر دانش‌آموزانی که از ابزارهای دیگر استفاده می‌کنند، عمل می‌کنند. پس نقشه‌های مفهومی بر مهارت حل مسئله دانش‌آموزان تأثیر مثبت و معناداری دارد. دومین یافته پژوهش نشان داد که روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی منجر به بهبود باورهای ضمنی هوش شرکت‌کنندگان شده است. نقشۀ مفهومی براساس نظریۀ یادگیری معنی‌دار آزوبل به‌عنوان ابزار یادگیری باعث می‌شود که اطلاعات به‌صورت یکپارچه به یکدیگر ارتباط داده شوند، فهم منسجمی از مفاهیم، در ذهن یادگیرنده نقش بندد و درک واقعی و عمیق از مفاهیم صورت گیرد. در نتیجه بازنمایی مفاهیم برای یادگیرندگان آسان می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Concept Map-based Instruction on Improving Problem Solving and Implicit Beliefs of Students' Intelligence

نویسندگان [English]

  • Marzieh Delukian 1
  • Zobair Samimi 2
  • Esmaeil Qadri 3
  • Naser Mohammadi Ahmadabadi 4
1 M.A. IN Educational Technology, International University of Chabahar, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences and Technology, International University of Chabahar, Chabahar, Iran
3 Assistant Professor, Department of Educational Sciences and Technology, International University of Chabahar, Chabahar, Iran
4 Assistant Professor, Department of Educational Sciences and Psychology, Payam Noor University, Tehran, Iran. University, Tehran, Iran
چکیده [English]

It is very important to use appropriate methods to improve students' cognitive skills; therefore, the aim of this research was to investigate the effectiveness of a teaching method based on a concept map on students' implicit beliefs in intelligence and problem solving. The current research was semi-experimental with a pre-test-post-test design with a control group. The statistical population of this research was made up of all sixth grade students of Chabahar city in the academic year of 2023-2024, From this population, 30 students were selected as the research sample using the available sampling method and were randomly assigned to two groups: experimental (15 students) and control (15 students). After the pre-test, the teaching method based on concept maps was implemented for the experimental group in 8 sessions of 60 minutes (once a week). All participants were evaluated before and after the training based on the scale of implicit theories of intelligence by Abdul Fattah and Yates (2010) and the scale of problem solving skills by Heppner and Petersen (1982). Data were analyzed using descriptive statistics and multivariate covariance analysis in SPSS-27 software. The results of data analysis showed that there was a significant difference between the two experimental and control groups in the post-test stage in all the components of the implicit theories of intelligence as well as all the components of problem solving (p<0.05) and in the post-test stage, the subjects of the experimental group benefited from the increasing theories of intelligence, personal control, confidence in solving problems, and more tendency style compared to the control group; Also, the subjects of the experimental group in the post-test stage had fewer theories of inherent intelligence compared to the control group. Based on the results of the present research, the teaching method based on concept maps has a positive effect on the implicit beliefs of intelligence and problem solving of students, and this teaching method can be used to improve academic goals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Implicit beliefs of intelligence
  • Problem solving
  • teaching method based on conceptual map

مراجع

چاجی، شیرین؛ ابراهیم‌پور، مجید؛ پاکدامن، مجید و طاهری، حمید. (1401). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه مهارت‌های حل مسئله هپنر و پترسن در دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی بیرجند. علوم روان‌شناختی، ۲۱ (۱۱۷)، ۱۸۶۶- 1851 https://doi.org/10.52547/JPS.21.117.1851
دلاور، علی. (1402). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی. ویرایش: تهران.
رحمتی‌نژاد، روژین؛ سپهوند، تورج و باقری، محسن. (1401). اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشۀ مفهومی بر باورهای هوشی و درک مطلب دانش‌آموزان در درس علوم. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 19(46)، 62-48. https://doi.org/10.22111/JEPS.2022.6805
رئیسی‌سرتشنیزی، م؛جتبی غضنفری، احمد؛ احمدی، رضا و شریفی، طیبه. (1401). مقایسه اثربخشی آموزش گروهی کاوشگری و مفهوم آموزی در درس علوم تجربی بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی. مطالعات روان‌شناختی نوجوان و جوان،  ۳ (۳)، ۳۵-۲۵ . https://doi.org/10.22034/ijes.2022.555686.1326
صفری، یحیی؛ موسوی، فرانک؛ عزیزی، کیوان؛ یوسف پور، نسرین؛ محمدی گلینی، اسلام و صفری، آمنه. (1396). اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشه‌های مفهومی بر ارتقاء باورهای هوشی و یادگیری خودتنظیم دانش‌آموزان. فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم رفتاری، 26(7)، 59-76 https://sid.ir/paper/175288/en
کاروان، فرهاد. (1401). تأثیر آموزش نقشۀ مفهومی به شیوۀ گروهی بر افزایش خلاقیت در طراحی و مهارت دانشجویان معماری در حل مسئله. صفه، 32(2)، 56-43 https://doi.org/10.52547/SOFEH.32.2.43
محبی نورالدین وند، محمد حسین؛ شهنی ییلاق، منیژه؛ پاشاشریفی، حسن. (1392). بررسی شاخص‌های روان سنجی مقیاس نظریه های ضمنی هوش در جامعه دانشجویی. اندازه گیری تربیتی، 4، 43-64. https://jem.atu.ac.ir/article_86.html?lang=en
یکانی زاده، امیر و سلیمان نژاد، اکبر. (1402). اثربخشی آموزش مهارت های حل مسئله بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و خودتنظیمی دانش‌آموزان. مهارت‌های روانشناسی تربیتی، 14(1)، 70-84 https://doi.org/10.29252/ijes.2.4.158
Abd El-Hay, S. A., El Mezayen, S. E., & Ahmed, R. E. (2018). Effect of concept mapping on problem solving skills, competence in clinical setting and knowledge among undergraduate nursing students. Journal of Nursing Education and Practice, 8(8), 34-46. https://doi.org/10.5430/jnep.v8n8p34
Abd-El-Fattah, S. M., & Yates, G. C. R. (2006). Implicit theory of intelligence scale: Testing for factorial invariance and mean structure. In Australian Association for Research in Education Conference, Adelaide, South Australia (1-14). [Link]
Almulla, M. A., & Al-Rahmi, W. M. (2023). Integrated social cognitive theory with learning input factors: the effects of problem-solving skills and critical thinking skills on learning performance sustainability. Sustainability, 15(5), 3978-3989. https://doi.org/10.3390/su15053978
Ayoub, A. E. A., Aljughaiman, A. M., Alabbasi, A. M. A., & Abo Hamza, E. G. (2022). Do Different Types of Intelligence and Its Implicit Theories Vary Based on Gender and Grade Level?. Frontiers in Psychology, 12(3), 1-11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.712330
Baig, M., Tariq, S., Rehman, R., Ali, S., & Gazzaz, Z. J. (2016). Concept mapping improves academic performance in problem solving questions in biochemistry subject. Pakistan Journal of Medical Sciences, 32(4), 801-805. https://doi.org/10.12669/pjms.324.10432
Barta, A., Fodor, L. A., Tamas, B., & Szamoskozi, I. (2022). The development of students' critical thinking abilities and dispositions through the concept mapping learning method–A meta-analysis. Educational Research Review, 37(1), 1-17. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2022.100481
Chaji, S., Ebrahimpour, M., Pakdaman, M., & Taheri, H. (2022). Study of psychometric properties of problem-solving skills questionnaire heppner and petersen in primary school students of birjand. Journal of Psychological Science, 21(117), 1851-1866. [https://doi.org/10.52547/JPS.21.117.1851 [In Persian]
Collins, B., & Nyenhuis, R. (2021). The Effectiveness of concept maps for students’ learning and retention. Journal of Political Science Education, 17(1), 897-909. https://doi.org/10.33774/apsa-2020-nn3j9
Delavar, A. (2019). Educational and psychological research. Tehran, Virayesh Pub. [In Persian]
Dweck, C. S., & Leggett, E. L. (1988). A social-cognitive approach to motivation and personality. Psychological review, 95(2), 256-273. https://doi.org/10.1037/0033-295X.95.2.256
Fe, E., Gill, D., & Prowse, V. (2022). Cognitive skills, strategic sophistication, and life outcomes. Journal of Political Economy, 130(10), 2643-2704. https://doi.org/10.1086/730453
Gignac, G. E. (2015). Raven's is not a pure measure of general intelligence: Implications for g factor theory and the brief measurement of g. Intelligence, 52(4), 71-79. https://doi.org/10.1016/j.intell.2015.07.006
Goetz, T., Sticca, F., Pekrun, R., Murayama, K., & Elliot, A. J. (2016). Intraindividual relations between achievement goals and discrete achievement emotions: An experience sampling approach. Learning and Instruction, 41 (11), 115-125. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2015.10.007
Heppner, P. P., & Petersen, C. H. (1982). The development and implications of a personal problem-solving inventory. Journal of Counseling Psychology, 29(1), 66-75. https://doi.org/10.1037/0022-0167.29.1.66
Horton, P. B., & McConny, A. (1993). An investigation of the effectiveness of concept
mapping as an instructional. Science Education, 77(1), 95-111. https://doi.org/10.1002/sce.3730770107C
Ikeda, K., Jiang, J., Kakinuma, K., & Tanaka, A. (2023). Does implicit theory of intelligence moderate judgment of learning-based study time allocation?. Learning and Instruction, 83(41), 1-11. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2022.101709
Karimian, N., Hesami, F., & Mohammadi, B. (2019). The effect of inquiry-based learning method on achivement emotions of elementary students in Science course. Teaching and Learning Research, 16(1), 51-64. https://doi.org/10.36681/tused.2021.81
Karvan, F. (2022). The Effect of Teaching Group Conceptual Mapping Method on Improving Creativity in Design and Problem-Solving Skills of Architecture Students. Soffeh, 32(2), 43-56. https://doi.org/10.52547/SOFEH.32.2.43 [In Persian]
Kraker-Pauw, E., van Wesel, F., Krabbendam, L., & van Atteveldt, N. (2022). Students’ beliefs about the nature of intelligence (mindset). Journal of adolescent research, 37(4), 607-636. https://doi.org/10.1177/0743558420967113
Krieglstein, F., Schneider, S., Beege, M., & Rey, G. D. (2022). How the design and complexity of concept maps influence cognitive learning processes. Educational technology research and development, 70(1), 99-118. https://doi.org/10.1007/s11423-022-10083-2
Ma, N., Du, L., Zhang, Y. L., Cui, Z. J., & Ma, R. (2023). The effect of interaction between knowledge map and collaborative learning strategies on teachers’ learning performance and self-efficacy of group learning. Interactive Learning Environments, 31(3), 1592-1606. https://doi.org/10.1080/10494820.2020.1855204
Marchant, P., Cornejo, C., & Felmer, P. (2023). Student Insights in Mathematics Problem Solving: Cognition, Affect, and Gesture. International Journal of Science and Mathematics Education, 21(3), 713-736. https://doi.org/10.1007/s10763-022-10270-w
Mohebbi, M., Shehni, M., & Sharifi, H. (2013). Investigating the Psychometric Properties of Implicit Theory of Intelligence Scale (ITIS) in a Student Society. Quarterly of Educational Measurement, 4(14), 43-64. https://jem.atu.ac.ir/article_86.html?lang=en [In Persian]
Onabadejo, J., & Camacho, R. (2022). Student Engagement in Concept Mapping: A Theoretical Analysis. Imagining SoTL, 2(1), 39-52. https://doi.org/10.29173/isotl598
Padir, M. A., & Vangolu, M. S. (2023). Implicit Theory of Intelligence: Growth Mindset. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 15(3), 451-457. https://doi.org/10.18863/pgy.1163630
Rahmati Nezhad, R., Sepahvand, T., & Bagheri, M. (2022). The effectiveness of concept mapping teaching method on students' intelligence beliefs and comprehension in Science. Journal of Educational Psychology Studies, 19(46), 62-48. https://doi.org/10.22111/JEPS.2022.6805 [In Persian]
Raisi Sarteshneizy, M., Ghazanfari, A., Ahmadi, R., & Sharifi, T. (2023). Comparison of the Effectiveness of Exploratory Group Training and Conceptual Learning in Science Lesson on the Academic Self-Efficacy of Fifth Grade Male Students. Sociology of Education, 9(1), 125-136. https://doi.org/10.22034/ijes.2022.555686.1326 [In Persian]
Safari, Y., Mousavi, F., Azizi, K., Yousefpoor, N., Mohammadi Golini, E., & Safari, A. (2017). The Effectiveness of Conceptual Mapping Teaching Methods on Promoting Intellectual Believes and Self-Regulatory Learning of Students. Information and Communication Technology in Educational Sciences, 7 (26), 59-76. https://sid.ir/paper/175288/en [In Persian]
Snyder, K. E., Makel, M. C., Adelson, J. L., Crawford, B. F., & Barger, M. M. (2021). Concordance and discordance in implicit beliefs about intelligence and giftedness. Learning and Individual Differences, 86(2), 71-89. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2021.101971
Winkler, R., Söllner, M., & Leimeister, J. M. (2021). Enhancing problem-solving skills with smart personal assistant technology. Computers & Education, 165(61), 1-15. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2021.104148
Yekanizad, A., & Soleimannezhad, A. (2023). The Effectiveness of Problem Solving Skills Training on Cognitive Emotion Regulation Strategies and Self-Regulation. Journal of Educational Psychology, 1 (14), 70-84.  https://doi.org/10.29252/ijes.2.4.158[In Persian]
Zhang, S., Gao, Q., Sun, M., Cai, Z., Li, H., Tang, Y., & Liu, Q. (2022). Understanding student teachers’ collaborative problem solving: Insights from an epistemic network analysis (ENA). Computers & Education, 183(36), 1-20. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2022.104485.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1403
  • تاریخ بازنگری: 21 دی 1403
  • تاریخ پذیرش: 21 دی 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار