پیش‌بینی سازگاری تحصیلی براساس یادگیری خودتنظیمی، خودکارآمدی تحصیلی و توانمندی تحصیلی-روانی دانش‌آموزان متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران.

10.22091/jrim.2025.11589.1124

چکیده

این پژوهش با هدف پیش‌بینی سازگاری تحصیلی براساس یادگیری خودتنظیمی، خودکارآمدی تحصیلی و توانمندی تحصیلی- روانی انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع هم‌بستگی است. جامعۀ آماری، دانش‌آموزان پسر دورۀ دوم متوسطه در شهر قم در سال تحصیلی 03-1402 و به‌تعداد 21319 نفر بودند. از جامعۀ مذکور براساس جدول کرجسی و مورگان نمونه‌ای 380 دانش‌آموز به روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند تا پرسش‌نامه‌های سازگاری تحصیلی بیکر و سریاک (1984)، یادگیری خودتنظیمی بوفارد و همکاران (1995)، خودکارآمدی تحصیلی زاژاکووا و همکاران (2005) و توانمندی تحصیلی- روانی شفیع‌آبادی و همکاران (1389) را تکمیل نمایند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از طریق تحلیل رگرسیون خطی چندگانه و به کمک نرم‌افزار SPSS26 انجام شد. یافته‌ها نشان داد که یادگیری خودتنظیمی، خودکارآمدی تحصیلی و توانمندی تحصیلی- روانی قابلیت پیش‌بینی سازگاری تحصیلی را دارند (05/0p<). براساس ضرایب اتا، یادگیری خودتنظیمی 5/21 درصد، خودکارآمدی تحصیلی 9/9 درصد و توانمندی تحصیلی - روانی 5/19 درصد از تغییرات سازگاری تحصیلی را پیش‌بینی می‌کنند. نتیجۀ پژوهش نشان داد، سازگاری تحصیلی از طریق یادگیری خودتنظیمی، خودکارآمدی تحصیلی و توانمندی تحصیلی- روانی قابل پیش‌بینی است. بنابراین به منظور افزایش سازگاری تحصیلی در دانش‌آموزان لازم است تا بر یادگیری خودتنظیمی، خودکارآمدی تحصیلی و توانمندی تحصیلی- روانی تمرکز نمود.

تازه های تحقیق

پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی سازگاری تحصیلی براساس یادگیری خودتنظیمی، خودکارآمدی تحصیلی و توانمندی تحصیلی- روانی دانش‌آموزان صورت گرفت. نتایج بررسی فرضیۀ اصلی پژوهش نشان داد که سازگاری تحصیلی با یادگیری خودتنظیمی، توانمندی تحصیلی-روانی و خودکارآمدی تحصیلی رابطۀ مستقیم و معنادار دارد.

افزایش یادگیری خودتنظیمی از طریق ابعاد انگیزشی، شناختی و فراشناختی به‌طور مؤثری منجر به افزایش انگیزۀ یادگیری، قدرت سازمان‌دهی مطالب، خودآموزی، خودکنترلی، خودارزیابی و سایر مهارت‌های شناختی و فراشناختی دانش‌آموزان شده و به‌تبع آن باعث بهبود سازگاری تحصیلی آنها می‌شود.

طبق یافته‌ها بین مؤلفه‌های یادگیری خودتنظیمی و سازگاری تحصیلی دانش‌آموزان رابطۀ معناداری برقرار است. سازگاری تحصیلی با راهبردهای شناختی، فراشناختی و انگیزشی رابطۀ مستقیم و معنادار دارد. افراد خودتنظیم رفتارهای خودآگاه و یا ناخودآگاه درونی خود را ارزیابی می‌کنند و تلاش می‌کنند تا واکنش‌های خود را نسبت به فرایند یادگیری تغییر دهند. یادگیرندگان خودتنظیم مسئولیت یادگیری خود را بر عهده می‌گیرند، از استراتژی‌ها و راهبردهای خاصی استفاده می‌کنند، بررسی می‌کنند که چگونه آن راهبردها بر نتایج تأثیر می‌گذارد و درنهایت راهبردهای یادگیری خود را توسعه می‌دهند.

همچنین بین مؤلفه‌های خودکارآمدی تحصیلی و سازگاری تحصیلی دانش‌آموزان رابطۀ مستقیم و معنادار برقرار است. سازگاری تحصیلی با اطمینان به عملکرد تحصیلی در بیرون از کلاس، اطمینان به توانایی خود در تعامل با دیگران در مدرسه، اطمینان به توانایی خود در تعامل با دیگران در بیرون از مدرسه و اطمینان به عملکرد تحصیلی در کلاس رابطه مستقیم و معنادار دارد.

همچنین بین سازگاری تحصیلی با انگیزش، خودشناسی، تصمیم‌گیری مناسب و به‌موقع و احساس خودکارآمدی رابطۀ مستقیم و معنادار دارد. با توجه ‌به اینکه در پژوهش‌های پیشین سازگاری تحصیلی با توانمندی تحصیلی - روانی سنجیده نشده است و این پژوهش از این جنبه دارای نوآوری می‌باشد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prediction of Academic Adjustment based on Self-Regulation Learning, Academic Self-Efficacy and Academic-Psychological Ability of High School Students

نویسندگان [English]

  • Hasan Mokhtari Fateh 1
  • reza jafari harandi 2
1 M.A. in Educational Psychology, Department of Educational Sciences, Faculty of Literature and Humanities, University of Qom, Qom, Iran.
2 Associate Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Literature & Humanities, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

This research was conducted with the aim of predicting academic adjustment based on self-regulated learning, academic self-efficacy and academic-psychological ability. The descriptive research method is correlation one. The statistical population was 21,319 male students in the second year of high school in Qom in 2024. A sample of 380 students was selected from the mentioned community by a multi-stage cluster method to answer the questionnaires on academic adjustment by Baker and Seriak (1984), self-regulated learning by Bouffard et al. (1995), academic self-efficacy by Zazhakova et al (2005), and Shafiabadi et al.'s academic-psychological ability (2009). Data analysis was done using multiple regression analysis and SPSS 26 software. The findings showed that self-regulated learning, academic self-efficacy and academic-psychological ability can predict academic adjustment (p<0.05). According to the eta coefficients, self-regulated learning (21.5%), academic self-efficacy (9.9%), and academic-psychological ability (19.5%) predict the changes in academic adjustment. Therefore, in order to increase academic adjustment in students, it is necessary to focus on learning self-regulation, academic self-efficacy and academic-psychological ability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • academic-psychological ability
  • academic self-efficacy
  • academic adjustment
  • self-regulated learning
ابراهیمی‌نیا، مرضیه. (1398). بررسی رابطه حمایت تحصیلی و توانایی روانشناختی تحصیلی با اختلاط با کار مدرسه در دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهرستان اردکان. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه علوم تربیتی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردکان.
اسدی خانوکی، امیرصدرا، و منظری‌توکلی، وحید (1399). رابطه سازگاری تحصیلی و انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم ناحیه دو شهر کرمان. همایش ملی مطالعات برنامه درسی در هزاره سوم، 1355-1359.
توشمالانی، مریم. (1400). بررسی رابطۀ خودتنظیمی، مهارت‌های اجتماعی، و میزان استفاده از شبکه‌های مجازی با سازگاری تحصیلی دانش‌آموزان. اولین کنفرانس بین‌المللی علوم تربیتی، روان‌شناسی و علوم‌انسانی، 1. 1-16.
توماج، عبدالجلال و زاغی، رویا. (1398). پیش‌بینی سازگاری تحصیلی دانش‌آموزان براساس خودتنظیمی تحصیلی و سازگاری اجتماعی. دومین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی، علوم تربیتی و علوم انسانی. 1-10.
حسینقلی، فاطمه؛ کوشکی، شیرین؛ فرزاد، ولی‌الله و افتخارزاده، فرهاد. (1397). الگوی ساختاری سازگاری تحصیلی در دانش‌آموزان نوجوان پسر براساس ویژگی‌های شخصیتی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده: نقش واسطه‌ای راهبردهای خودتنظیمی. شناخت اجتماعی، 7(2). 27-50.
روستا، سارا و طالبی، سعید. (1399). بررسی عوامل روان‌شناختی مؤثر بر سازگاری تحصیلی با تأکید بر نقش واسطه‌ای خودکارآمدی تحصیلی و فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر متوسطه دوم شهر شیراز. اولین کنفرانس علمی‌پژوهشی روان‌شناسی، مشاوره، علوم تربیتی و علوم اجتماعی. 1-20.
زنگی‌آبادی، معصومه؛ صادقی، مسعود و قدم‌پور، عزت‌اله. (1398). اثربخشی آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر خودکارآمدی تحصیلی و سازگاری تحصیلی دانش‌آموزان ناسازگار. پژوهش در نظام های آموزشی، 44(31). 71-87.
شکری، امید؛ طولابی، سعید؛ غنایی، زیبا؛ تقوایی نیا، علی؛ کاکابرایی، کیوان؛ فولادوند، خدیجه. (1390). مطالعه روان‌سنجی پرسش‌نامه باورهای خودکارآمدی تحصیلی. مطالعات آموزش و یادگیری، 3(2). 45-61.
صیادی، علی؛ شفیع آبادی، عبدالله. (1389). تدوین برنامه توانمند سازی روانشناختی مبتنی بر مدل چند محوری شغلی شفیع آبادی و مقایسه اثر بخشی آن با مدل شناختی توماس و ولتهوس بین مشاوران دبیرستانهای شهر رشت. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 1(1). 19-48.
طالب‌زاده نوبریان، محسن؛ ابوالقاسمی، محمود؛ عشوری‌نژاد، فاطمه؛ موسوی، سیدحسین. (1390). بررسی روابط ساختاری خودپنداره, یادگیری خودتنظیمی و موفقیت تحصیلی دانشجویان. روش‌ها و مد‌‌ل‌های روان شناختی، 1(4). 65-80.
عباس نژاد، احمد. (1396). بررسی اثربخشی الگوی چندمحوری شفیه آبادی بر توانمندی تحصیلی روانس دانش‌آموزان متوسطه منطقه 14 تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
فرتاش، سهیلا. (1400). روابط ساختاری تحصیلات و جهت‌گیری هدف والدین با انگیزش، خودپنداره و خودکارآمدی تحصیلی دختران نوجوان. خانواده و پژوهش، 18 (1). 7-26.
قدم‌پور، عزت‌الله؛ عباسی، محمد و بهرامی، عرفان و جعفری، مسعود. (1403). بررسی رابطه علی خودکارآمدی تحصیلی و سازگاری تحصیلی با میانجی‌گری هیجان-های تحصیلی. روش‌ها و مدل‌های روانشناختی،  انتشار آنلاین.
کدیور، پروین. (1380) بررسی سهم باورهای خودکارآمدی، خودگردانی و هوش در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به منظور ارائه الگویی برای یادگیری بهینه، طرح پژوهشی، پژوهشکده تعلیم و تربیت. 
گرشاسبی، ایوب؛ فتحی واجارگاه، کوروش و عارفی، محبوبه. (1398). تأثیر یادگیری مشارکتی همیاردبیر و خودارزیابی بر انگیزش خود و عملکرد تحصیلی دانش آموزان سوم دبیرستانی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 10(1). 45-69.
محمدلو، اکرم. (1400). اثربخشی راهبردهای یادگیری بر سازگاری تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان. دومین همایش ملی مدرسه آینده، 2. 163-171.
محمدی، داود؛ قمی، مهین؛ مسلمی، زهرا؛ عباسی، محمد. (1395) ارتباط راهبردهای فراشناختی، سازگاری تحصیلی و عملکرد تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم، ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 16(53). 470-481.
هرگنهان، بی. آر و اولسون، متیو. (1401). کتاب مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری. چاپ بیست و پنجم. ترجمه علی اکبر سیف. تهران: دوران.
Ahmad, S & Rana, R. (2023). Students’ academic adjustment and science learning motivation at the university level. Journal of Turkish Science Education, 20(4). DOI:10.36681/tused.2023.033
Asadi Khanouki, A.S., & Manzari Tavakoli, V. (2020). The relationship between academic adaptation and motivation to progress with academic self-efficacy in secondary school students of two districts of Kerman city. National Conference on Curriculum Studies in the Third Millennium, 1, 1355-1359. [In Persian]
Baker, R.W., & Siryk B. (1984). Measuring Adjustment to College. Journal of Counseling Psychology, 31(2), 179-189.
Bouffard-Bouchard, T.  Boisvert,  J. Vezeau, C. & Larouche, C. (1995). The impact of goal orientation on self-regulation and performance among college students. British Journal of Educational Psychology, 65, 317-329.
Chiang, J. J., Cole, S., Bower, J. E., Irwin, M. R., Taylor, S. E., & Arevalo, J. (2019). Daily interpersonal stress, sleep duration, and gene regulation during late adolescence. Psych neuroendocrinology, 103, 147–155.
Dişlen Dağgöl, G. (2020). Perceived Academic Motivation and Learner Empowerment Levels of EFL Students in Turkish Context Participatory. Educational Research, 7(3), 21-37. https://doi.org/10.17275/per.20.33.7.3
Ebrahimi Niya, M. (2019). Investigating the relationship between academic support and psychological academic ability by mixing with school work among secondary school students in Ardakan city[Master's thesis, Islamic Azad University, Ardakan branch]. [In Persian]
England, B., Brigati, J., Schussler, E & Chen, M. (2019). Student Anxiety and Perception of Difficulty Impact Performance and Persistence in Introductory Biology Courses. CBE Life Sci Educ, 18(2), ar21.
Fartash, S. (2020). Structural relationships of education and parent’' goal orientation with motivation, self-concept and academic self-efficacy of adolescent girls. Family and Research Quarterly, 18 (1), 7-26. [In Persian]
Garshasbi, A., Fathi Vajargah, K. & Arefi, M. (2018). The effect of cooperative learning and self-evaluation on self-motivation and academic performance of third grade high school students. Journal of New Approaches in Educational Administration, 10(1), 45-69. [In Persian]
Ghadampour, E., Abbasi, M., Bahrami, I., & Jafari, M. (2024). Examining the causal relationship of academic self-efficacy and academic adjustment with the mediation of academic emotions. Psychological Models and Methods. [In Persian]
Gonsalves, J., Metchik, E., Y, Lynch, C., Charlotte, N. B., & Paula, R. (2019). Optimizing Service-Learning for Self-Efficacy and Learner Empowerment. Michigan Journal of Community Service Learning, 25(2), 19- 41. https://doi.org/10.3998/mjcsloa.3239521.0025.202
Grøtan, K., Sund, E & Bjerkeset, O. (2019). Mental Health, Academic Self-Efficacy and Study Progress Among College Students – The SHoT Study, Norway. Front Psychol, 10, 45.
Högberg, B. (2021). Educational stressors and secular trends in school stress and mental health problems in adolescents. Social science & medicine, 270, 113616.
Högberg, B., & Strandh, M. (2024). Temporal trends and inequalities in school-related stress in three cohorts in compulsory school in Sweden. Scandinavian Journal of Educational Research, 1-15.
Horanicova, S., Husarova, D., Madarasova Geckova, A., Lackova Rebicova, M., Sokolova, L., de Winter, AF., & Reijneveld, SA (2024) Adolescents’ academic performance: what helps them and what hinders them from achievement and success? Front. Psychol. 15,1350105. doi: 10.3389/fpsyg.2024.1350105
Hossein Qoli, F., Kushki, Sh., Farzad, W. and Eftekharzadeh, F. (2017). The structural model of academic adjustment in male adolescent students based on personality characteristics and perceived social support: the mediating role of self-regulation strategies. Social Cognition, 7(2), 27-50. [In Persian]
Jemal, J. (2012). Assessing major adjustment problems of freshman students in Jimma University. Ethiopian Journal of Education and Sciences, 7(2), 1-14.
Jiang, M-M., Gao, K., Wu, Z-Y., & Guo. P-P. (2022) The influence of academic pressure on adolescents’ problem behavior: Chain mediating effects of self-control, parent–child conflict, and subjective well-being. Front. Psychol, 13:954330
Khoo, E., & Kang, S. (2022). Proactive learner empowerment: towards a transformative academic integrity approach for English language learners. International Journal for Educational Integrity, 18(1), 24. https://doi.org/10.1007/s40979-022- 00111-2.
Kuroda, Y., Yamakawa, O & Ito, M. (2022). Benefts of mindfulness in academic settings: trait mindfulness has incremental validity over motivational factors in predicting academic affect, cognition, and behavior. BMC Psychology, 10, 48.
Mohammadi, D., Ghomi, M., Moslemi, Z., & Abbassi, M. (2016) The Relationship between Metacognitive Strategies, Academic Adjustment and Academic Performances in Students of Qom University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education, 16, 470-481. [In Persian]
Mohammadlou, A. (2021). The effectiveness of learning strategies on academic adaptation and academic self-efficacy of students. Second National Conference on the School of the Future, 2, 163-171. [In Persian]
Pintrich, P. R. (2000). Multiple goals, multiple pathways: the role of goal orientation in learning and achievement. Journal of Educational Psychology, 92, 544- 555.
Roosta, S. & Talebi, S. (2020). Investigating the psychological factors affecting academic adjustment with emphasis on the mediating role of academic self-efficacy and academic burnout of secondary school female students in Shiraz city. The First Scientific Research Conference of Psychology, Counseling, Educational Sciences and Social Sciences, 1, 1-20. [In Persian]
Toomaj, A. & Zaghi, R. (2019). Predicting students' academic adjustment based on academic self-regulation and social adjustment. Second International Conference on Psychology, Educational Sciences and Human Sciences, 2, 1-10. [In Persian]
Toshmalani, M. (2021). Investigating the relationship between self-regulation, social skills, and the amount of use of virtual networks with students' academic adjustment. The First International Conference on Educational Sciences, Psychology and Humanities, 1, 1-16. [In Persian]
Van Rooij, E., Jansen, E. P., & van de Grift, W. J. (2018). First-year university students’ academic success: the importance of academic adjustment. European Journal of Psychology of Education, 33(4), 749-767. 
Willems, J., Van Daal, T., Van Petegem, P., Coertjens, L., & Donche, V. (2021). Predicting Freshmen's Academic Adjustment and Subsequent Achievement: Differences between Academic and Professional Higher Education Contexts. Frontline Learning Research, 9(2): 28-49.
Zajacova, A., Lynch, S. M., & Espenshade, T. J. (2005). Self-efficacy, stress, and academic success in college. Research in higher education,46(6), 677-706.
Zangiabadi, M., Sadeghi, M., & Ghadampour, E. (2019). The effectiveness of teaching self-regulation strategies on academic self-efficacy and academic adaptation of maladjusted students. Educational Systems Research Quarterly, 44(31), 71-87. [In Persian]